Ognisko Polskie do dzisiaj pozostaje jednym z najbardziej rozpoznawalnych klubów polskich w Londynie. Wydaje się wręcz, że jego etos jest nieśmiertelny, a historia oraz wyjątkowość dostrzegalne są już od progu.
„Pod popularny adres pod Kensingtonie, mający białą fasadę i czarne drzwi, przybywali elegancko ubrani goście, aby tańczyć do późna w nocy foxtrota i walca. Miejsce było lubiane ze względu na atrakcyjną salę balową, wysoki sufit i olbrzymie okna wychodzące na wieloletnie drzewa rosnące przy Princes Gardens na tyłach Ogniska. Pary tańczyły do melodii różnych zespołów muzycznych, których echo rozchodziło się po całym Ognisku, a słyszane było nawet na pobliskiej ulicy”[1].
Dnia 16 lipca 1940 roku, w prywatnym domu wiktoriańskiej rodziny, a obecnie – zabytkowym budynku klasy II, w jednej z najbardziej eleganckich dzielnic miasta – South Kensington, swoją działalność rozpoczęło „Ognisko Polskie”, stanowiące nieustannie, od 79 lat, kluczowy punkt na towarzyskiej mapie polskiego Londynu. Polsko–brytyjska inicjatywa zainaugurowana przez księcia Kentu – Edwarda – była odpowiedzią na potrzeby społeczeństwa polskiego na emigracji. Ten centralny ośrodek życia społecznego i kulturalnego, wyposażony w przestrzeń konferencyjną, wykwintną restaurację, salę balową, a także budzący podziw teatr, stał się miejscem spotkań polskich oficerów wraz z ich rodzinami i sympatykami, a nade wszystko – ośrodkiem skupiającym doskonale prosperującą społeczność literacką i teatralną.
Głównym zadaniem postawionym przed Ogniskiem Polskim w Londynie było stworzenie miejsca, w którym Polacy czuliby się jak w domu.
Niezależnie od tego, czy byli to cywile, wojskowi, politycy czy dyplomaci, wszystkich przekraczających próg tego wyjątkowego miejsca łączyły: miłość do Ojczyzny i ogień w sercach.
Polska emigracja
Masowy wymiar emigracji polskiej w Wielkiej Brytanii związany był z działalnością Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie oraz rządu Rzeczypospolitej Polskiej na emigracji w trakcie II wojny światowej. Jej charakter był ściśle związany z nowym „porządkiem jałtańskim” w powojennej Europie i podziałem świata na dwa bieguny: ZSRR wraz z tzw. państwami satelitarnymi oraz Stany Zjednoczone wraz sojusznikami. Efektem powyższego była licząca ok. 500 tysięcy Polaków grupa, która pozostała na Zachodzie (w tym: na terytorium Wielkiej Brytanii), w istotny sposób oddziałująca na formy organizacyjne życia społeczno-kulturalnego.
Wysoki odsetek tej grupy stanowiły klasa inteligencka oraz ziemiaństwo, które cechowała wysoka świadomość historyczna, a także silna identyfikacja z religią katolicką, co miało kolosalne znaczenie przy budowaniu narodowej tożsamości.
Inteligencki charakter polskiej emigracji zaowocował osiedlaniem się tej grupy w wielkich miastach, przy czym za swoisty fenomen uznać należy, iż dla 80% Polaków w Wielkiej Brytanii nowym miejscem do życia stał się Londyn, a punktem spotkań – Ognisko Polskie.
Fakt, iż większość przedwojennych elit politycznych i kulturalnych, kreowanych przez wybitnych przedstawicieli polskiej awangardy podczas dwudziestolecia międzywojennego, osiedliła się w Zjednoczonym Królestwie, w dużej mierze przełożył się na wzrost aktywności intelektualnej polskiego środowiska emigracyjnego. Jego przedstawiciele z niezwykłym zapałem angażowali się w działalność polonijnych instytucji. Dzięki wspólnemu wysiłkowi, a nierzadko – poświęceniu, w najlepszy możliwy sposób wypełnili swoją dziejową misję depozytariuszy narodowego dziedzictwa niepodległej Ojczyzny. Podjęty trud pozwolił zachować, a następnie – przekazać najcenniejsze wartości kształtujące polską tożsamość narodową, niezwykle cenną dla kolejnych pokoleń. Swoje miejsce znaleźli tu również przedstawiciele polskich formacji wojskowych II Korpusu, Związek Lotników Polskich, Polska Marynarka Wojenna, Ochotniczki oraz legendarni „Cichociemni”, którzy obchody świąt narodowych, ważne spotkania oraz uroczystości celebrowali właśnie w Ognisku.
Kontynuacja działań
Ognisko polskie do dzisiaj pozostaje jednym z najbardziej rozpoznawalnych klubów polskich w Londynie. Wydaje się wręcz, że jego etos jest nieśmiertelny, a historia oraz wyjątkowość dostrzegalne są już od progu. Wnętrza budynku zdobią liczne obrazy wybitnych polskich postaci oraz ilustracje ukazujące najważniejsze momenty działalności Ogniska. Portrety generałów, szkice wojenne oraz rysunki przypominają o pierwszych dniach funkcjonowania. Część z nich przedstawia również członków rodziny królewskiej, a także ważne osobistości związane z historią tego miejsca.
Ognisko Polskie to jednak nie tylko wspomnienia i dokumentujące je kadry z przeszłości, ale przede wszystkim żywy, zdrowy i sprawnie funkcjonujący „organizm”, w którym drzemie rozpalony niegdyś ogień, ogrzewający serca Polaków mieszkających w Londynie.
Aktywności zapoczątkowane przez pomysłodawców rozwijane są do dzisiaj.
Sztandarowym projektem prowadzonym nieustannie w ramach Ogniska jest teatr, działający od 1942 roku – od czasu, kiedy do Londynu zaczęło przyjeżdżać coraz więcej aktorów, artystów, pisarzy, ale także techników scenicznych i dyrektorów teatrów, a na emigracji powołano Związek Artystów Scen Polskich za Granicą. Jak czytamy we wspomnieniach: „wystawiane sztuki były tak popularne, że w dniu przedstawień kolejki entuzjastycznych widzów swoją długością sięgały od kasy biletowej w Ognisku do ulicy Exhibition Road. Nawet częste naloty na Londyn i bombardowania w czasie wojny nie odstraszały miłośników teatru”[2].
Wśród wielu organizacji skoncentrowanych wokół Ogniska wspomnieć należy także PENClub – międzynarodowe stowarzyszenie pisarzy założone w 1921 w Londynie przez Catherine Amy Dawson Scott w celu promowania przyjaźni oraz intelektualnej współpracy pomiędzy pisarzami z całego świata. Polski oddział tej legendarnej organizacji zrzeszał m. in. Josepha Conrada, Elisabeth Craig czy George’a Bernarda Shawa. Popularyzacja ich twórczości pozwalała zaakcentować rolę, jaką odgrywa literatura w walce o wolność słowa i myśli. Był to także głos upominający się o pisarzy więzionych i prześladowanych za swoje poglądy. Ze względu na fakt, iż literatura od zawsze stanowiła niezwykle istotny aspekt dla stałych bywalców Ogniska, założono w nim bibliotekę będąca jednocześnie miejscem spotkań autorskich oraz zebrań grup dyskusyjnych.
W Ognisku popularny był również brydż. Do tego stopnia, że utworzony niegdyś klub brydżowy do dzisiaj wysoko plasuje się wśród ogniskowych aktywności. Gra jest tak popularna, że Ognisko od wielu lat posiada swoją drużynę reprezentacyjną, biorącą regularnie udział w angielskich rozgrywkach narodowych. W brydża, w specjalnie przeznaczonym do tego celu pokoju, grywał nawet generał Anders! Podobno całkiem nieźle mu szło, choć zdania są podzielone.
Podsumowując, wypada zauważyć, iż nadrzędnym celem działalności Ogniska Polskiego w Londynie, od pierwszych lat działalności aż do dnia dzisiejszego, pozostaje podtrzymywanie ducha jedności. Każda podjęta przez Ognisko inicjatywa stanowiła – i w dalszym ciągu stanowi – źródło niezliczonych inspiracji dla członków tutejszej społeczności. Misja, której Ognisko niegdyś się podjęło i którą wciąż konsekwentnie realizuje, jest niezwykle wymagająca. Jednakże największą nagrodą dla twórców oraz osób wspierających wszystkie podejmowane inicjatywy jest rzesza sympatyków rozsławiająca tę szlachetną działalność.
[1] Życie w Ognisku Polskim – okolicznościowa broszura informacyjna wydawana w Ognisku Polskim w Londynie.
[2] Życie w Ognisku Polskim – okolicznościowa broszura informacyjna wydawana w Ognisku Polskim w Londynie.
