Nie tylko MON i armia, czyli o obronności w samorządzie

Inwestycje, edukacja, komunikacja publiczna, dostęp do opieki zdrowotnej – to jedne z najpopularniejszych tematów, które pojawiają się w wypowiedziach przyszłych radnych, wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. Warto jednak zastanowić się, czy te kwestie stanowią jedyne zadania, które przyjdzie realizować przyszłym samorządowcom.

Z pewnością samorząd terytorialny obarczony jest wielką odpowiedzialnością za lokalne wspólnoty i ich problemy. To właśnie bliskość pomiędzy władzą samorządową a społeczeństwem determinuje i określa wyzwania, z którymi najczęściej muszą mierzyć się nasze gminy i powiaty. Sprostanie potrzebom lokalnych społeczności nie jest jednak jedynym zadaniem, stawianym przed samorządami. Wśród całego katalogu obowiązków pojawiają się również takie, których wcale nie przypisalibyśmy urzędom gmin lub starostwom powiatowym.

Niniejszy artykuł chciałbym poświęcić jednej z takich dziedzin – obronności w samorządzie, jednocześnie podkreślając znaczenie tego obszaru odpowiedzialności.

SAMORZĄD A OBRONNOŚĆ

Czy samorząd może mieć cokolwiek wspólnego z obronnością naszego państwa? Przecież to domena rządu i sił zbrojnych – nasze gminy, miasta i powiaty są po to, żeby rozwiązywać problemy zwykłych ludzi. Ten sposób myślenia zapewne nie jest obcy ani obywatelom, ani kandydatom na samorządowe stanowiska.

Nasze położenie geopolityczne, uwarunkowania geostrategiczne, a także doświadczenia wyniesione z historii jednoznacznie wskazują na to, że przygotowania obronne powinny mieć charakter powszechny i kompleksowy.

Odzwierciedleniem takiego założenia jest struktura systemu obronnego, w skład którego – obok sił zbrojnych – wchodzą m.in. wszystkie organy i urzędy administracji publicznej. Każdy element tego systemu pozostaje odpowiedzialny za realizację konkretnych zadań. Za które z nich zatem odpowiada samorząd?

Zacznijmy od akcji kurierskiej. Jest bardzo ważną częścią systemu mobilizacji sił zbrojnych, która polega na fizycznym dostarczeniu rezerwistom kart powołania do jednostek wojskowych. Zadanie to jest realizowane wspólnie przez urzędy gmin i starostwa, przy współpracy z wojskowymi komendami uzupełnień.

CIĄGŁOŚĆ DZIAŁANIA

W razie zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa oraz w czasie wojny jednym z najważniejszych zadań administracji publicznej jest zapewnienie ciągłości jej działania. Dlaczego to takie istotne? Po pierwsze – umożliwia podejmowanie działań na rzecz mieszkańców, realizację powierzonych zadań obronnych oraz wsparcie sił zbrojnych, a po drugie – jeżeli nad danym terytorium (nawet w czasie wojny) nie rozciąga się żadna władza, to staje się ono ziemią niczyją. A to właśnie struktury samorządu terytorialnego (zwłaszcza gminnego) pozostają najbardziej powszechnym przejawem władzy publicznej na obszarze naszego państwa.

Zapewnienie ciągłości funkcjonowania administracji publicznej możliwe jest dzięki stworzeniu systemu stanowisk kierowania (odpowiednio przygotowanych miejsc pracy), do utworzenia których zobligowane są m.in. wszystkie organy wykonawcze wszystkich szczebli samorządu.

Ponadto istnieje obowiązek prawny przygotowania naszych małych ojczyzn do działania w czasie zagrożenia wojną oraz po jej wybuchu. Umożliwia to proces planowania operacyjnego, w którego efekcie przygotowywane są  plany operacyjne funkcjonowania gmin, miast, powiatów oraz województw, zawierające m.in. zadania oraz sposób działania w warunkach zagrożenia.

Dodatkowo organizowany jest system stałych dyżurów, czyli specjalny kanał łączności pomiędzy organami administracji, służący wymianie informacji oraz przekazywaniu zadań.

ZADANIA OBRONNE

Do innych działań związanych z obronnością państwa możemy zaliczyć proces nakładania obowiązku świadczeń na rzecz obrony. Jest on realizowany na poziomie gminnym, i to właśnie wójtowie, burmistrzowie oraz prezydenci miast są zobowiązani do wydawania decyzji administracyjnych zobowiązujących m.in. osoby fizyczne i przedsiębiorców do wykonywania świadczeń osobistych bądź rzeczowych na rzecz sił zbrojnych czy innych podmiotów realizujących zadania obronne. Cel takich zabiegów stanowi uzupełnienie potencjału obronnego państwa i wykorzystanie go w razie wystąpienia zagrożenia.

Czy zadania obronne realizowane na poziomie samorządu są naprawdę tak istotne? Niech odpowiedzią na tak zadane pytanie będzie fakt, że radni wszystkich szczebli oraz osoby zajmujące stanowiska w organach wykonawczych samorządu zostają z mocy prawa zwolnione z obowiązku pełnienia służby wojskowej w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny. Oznacza to, iż funkcjonowanie naszych gmin, miast, powiatów jest bardzo ważne w kontekście działań obronnych państwa.

Obronność w samorządzie nie jest nośnym tematem, ani w wymiarze PR-owym, ani wyborczym. I wcale taka być nie musi. Ważne, żeby obowiązki tego typu były należycie realizowane i nie stanowiły marginesu urzędowych zadań – a to zależy już wyłącznie od naszych włodarzy.

Ważne, aby sprawy związane z obronnością znajdowały się również w polu zainteresowania radnych. Posiadają oni odpowiednie umocowanie prawne, które umożliwia im wgląd w tworzone przez urzędy dokumenty oraz  zadawanie pytań i zgłaszanie stosownych interpelacji.

Podsumowując, oczywiście, nie można wymagać, aby przyszli samorządowcy już na etapie przedwyborczych starań mieli pełnię wiedzy i umiejętności na temat zadań, z którymi przyjdzie im się zmierzyć. Jednak niezmiernie ważna okazuje się otwartość na zdobywanie nowej wiedzy i podnoszenie kwalifikacji. Pozwoli to z pewnością na lepsze zrozumienie zadań, nie tylko tych jednoznacznie kojarzonych z samorządem.

Pamiętajmy, że obronność to nie tylko domena ministerstwa obrony narodowej oraz naszej armii. To cały kompleks przygotowań, w których bardzo ważną rolę odgrywają także nasze samorządy. Bez  nich wiele zadań nie mogłoby być zrealizowanych.

Publikacja finansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „DIALOG” w latach 2017–2019